Τελ. ενημέρωση:
08-Sep-2020

Η αρτηριακή υπέρταση είναι μία από τις πλέον καταστροφικές ασθένειες των σύγχρονων κοινωνιών. Ήδη από το 1920 ο Frederick Allen έδειξε ότι ο περιορισμός της πρόσληψης νατρίου βελτιώνει την υπέρταση. Στη συνέχεια, το 1929, οι Robert Berghoff και Angelo Geraci δημοσίευσαν μία κλινική μελέτη στην οποία έδειξαν ότι η χορήγηση αυξημένης ποσότητας χλωριούχου νατρίου σε 50 ασθενείς οδηγούσε σε αύξηση της αρτηριακής πίεσης ενώ η ίδια ποσότητα διττανθρακικού νατρίου δεν είχε καμία επίδραση στην πίεση. Αυτή ήταν η πρώτη κλινική μελέτη σε ανθρώπους η οποία έδειξε ότι πιθανώς η αύξηση της αρτηριακής πίεσης που παρατηρείται σε καταστάσεις αυξημένης πρόσληψης αλατιού οφείλεται στο ανιόν χλωρίου και όχι στο νάτριο. Στη δεκαετία του '70 διαπιστώθηκε πειραματικά ότι το ανιόν χλωρίου έχει ουσιαστικό ρόλο στη ρύθμιση του ενδοκυτταρίου όγκου και στη σηματοδότηση έκκρισης ρενίνης μέσω των κυττάρων της πυκνής θηλής. Στα μέσα της δεκαετίας του '90 η ανακάλυψη ότι μεταλλάξεις των γονιδίων που εφορεύουν τη σύνθεση των συνμεταφορέων νατρίου-χλωρίου, στο παχύ ανιόν σκέλος της αγκύλης του Henle και στο άπω εσπειραμένο νεφρικό σωληνάριο, ευθύνονται για την εμφάνιση των συνδρόμων Bartter και Gitelman, αντίστοιχα, δημιούργησε βάσιμες υπόνοιες ότι πιθανώς το ανιόν χλωρίου παίζει πρωτεύοντα ρόλο στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης. Στη χαραυγή της νέας χιλιετίας ανακαλύφθηκε μια νέα ομάδα πρωτεϊνικών κινασών στις οποίες δόθηκε η ονομασία "With no-lysine-kinases" (WNKs) εξ αιτίας της άτυπης θέσης της καταλυτικής λυσίνης στο μόριό τους. Ένα χρόνο μετά ανακαλύφθηκε ότι μεταλλάξεις των γονιδίων των WNK1 και WNK4 ευθύνονται για την εμφάνιση μιας μορφής οικογενούς υπέρτασης που συνοδεύεται από υπερκαλιαιμία και οξέωση γνωστής και ως ψευδής υποαλδοστερονισμός τύπου ΙΙ ή σύνδρομο Gordon. Οι ως άνω ανακαλύψεις έθεσαν επί τάπητος το ερώτημα για τον πιθανό παθογενετικό ρόλο των συνμεταφορέων νατρίου-χλωρίου στον άπω νεφρώνα στην υπέρταση. Η έρευνα που ακολούθησε έδειξε ότι οι WNK κινάσες λειτουργούν ως ενδοκυττάριοι αισθητήρες χλωρίου και ρυθμίζουν αντίστοιχα τη δραστηριότητα των συνμεταφορέων νατρίου-χλωρίου στον άπω νεφρώνα. Επί πλέον αποδείχθηκε ότι ο ανταλλάκτης χλωρίου/διττανθρακικών, γνωστός ως Πεντρίνη (pendrin), που εκφράζεται στα β-εμβόλιμα κύτταρα του αθροιστικού σωληναρίου, παίζει σημαντικό ρόλο στην επαναρρόφηση χλωριούχου νατρίου από το συγκεκριμένο τμήμα του νεφρώνα. Συμπερασματικά μετά από σχεδόν έναν αιώνα επισταμένης έρευνας καταδείχθηκε ότι η διακυτταρική μεταφορά νατρίου στον άπω νεφρώνα επιτελείται κυρίως μέσω συμμεταφοράς με χλώριο. Το ανιόν χλωρίου παίζει πρωτεύοντα ρόλο στην έκκριση ρενίνης και την ρύθμιση του ενδοκυτταρίου όγκου. Οι WNK κινάσες παίζουν το ρόλο ρυθμιστή της ενδοκυττάριας συγκέντρωσης χλωρίου και μέσω αυτού του ενδοκυτταρίου όγκου. Μετά από αυτά ίσως είναι καιρός να μιλάμε για «χλωριοευαίσθητη» και όχι «νατριοευαίσθητη» υπέρταση.

Λέξεις ευρετηρίου: Ανιόν χλωρίου, Νατριοευαισθησία στην υπέρταση, Πεντρίνη, With no-lysine-kinases.